:: ماهیان آبهای داخلی ایران ← خانواده سیکلیدها ← گونه ماهی تیلاپیای نیل
■ سیستماتیک:
■ نام علمی گونه: Oreochromis niloticus (Linnaeus, 1758)j
:: نام فارسی و محلی ایران: تیلاپیای نیل، تیلاپیای سیاه
• اسامی محلی » -
:: رده‌بندی کامل ↓
← Class: Actinopterygii (رده: پرتوبالگان)
← Infraclass: Teleostei (فرو رده: پیوسته‌استخوانان)
← Order: Perciformes (راسته: سوف‌ماهی‌سانان)
← Suborder: Labroidei (زیرراسته: زمردماهی‌واران)
← Family: Cichlidae (خانواده: سیکلیدها) (En: Cichlids)
← Subfamily: Pseudocrenilabrinae
← Tribe: Tilapiini (تبار: سیکلیدهای تیلاپیایی)
← Genus: Oreochromis
← Species: Oreochromis niloticus (گونه: ماهی تیلاپیای نیل)
:: نام انگلیسی: Nile tilapia و نیز Edward tilapia
• سایر زبان‌ها » عربی: بُلطی، بلطی نیلی
:: برخی از اسامی مترادفِ علمی قدیمی، یا غیرمعتبر: Tilapia crassispina, Perca nilotica, Chromis nilotica, Chromis niloticus, Oreochromis nilotica, Sarotherodon niloticus, Tilapia nilotica, Chromis guentheri, Tilapia eduardiana, Tilapia cancellata, Tilapia calciati, Tilapia regani, Tilapia inducta, Tilapia vulcani, Chromis tristrami
:: ریشه لغوی: Oreochromis: از واژه‌های aurum (لاتین)= طلا + chromis (یونانی)= نوعی ماهی
■ کشورهای محل زندگی ماهی تیلاپیای نیل
• وارداتی و مهاجم به ایران و:
وارداتی در:
آفریقا: آنگولا، بوتسوانا، کومور، کنگو، اریتره، گابن، لیبریا، ماداگاسکار، موریس، سیرا لئون، آفریقای جنوبی، تانزانیا، تونس، زیمبابوه
آسیا: بنگلادش، عراق، برونئی دارالسلام، کامبوج، چین ، هنگ کنگ، هند، اندونزی، ژاپن، کره جنوبی، لائوس، مالزی، میانمار، نپال، پاکستان، فیلیپین، عربستان، سنگاپور، سریلانکا، سوریه، تایوان، تایلند، ویتنام
اروپا: قبرس، ترکیه، بلژیک، جمهوری چک، یونان، ایتالیا، اسوواکی، انگلستان
آمریکای شمالی و مرکزی: کوستاریکا، کوبا، السالوادور، گواتمالا، هاییتی، هندوراس، جامائیکا، مکزیک، نیکاراگوآ، پاناما، پورتوریکو، ایالات متحده
آمریکای جنوبی: بولیوی، برزیل، کلمبیا، اکوادور، پرو
اقیانوسیه: فیجی، کیریباتی، نیوکالدونیا
بومی در:
آسیا: فلسطین
آفریقا: آفریقا: بورکینافاسو، بروندی، کامرون، چاد، کنگو دموکراتیک، مصر، اتیوپی، گامبیا، غنا، گینه، کنیا، مالی، نیجر، نیجریه، رواندا، سنگال، سودان، توگو، اوگاندا، زامبیا
■ زیستگاه‌های گزارش‌شده ماهی تیلاپیای نیل
• گزارش‌شده در آبهای ایران. در آبهای خوزستان گزارش مشکوک آن وجود دارد. در رودخانه دهگان جهرم مشاهده و گزارش شده است. در چهار استان ایران نیز پرورش داده می‌شود و تعداد استان‌ها در حال افزایش است. زیستگاه‌های دیگر در جهان:
بومی در: رود آواش اتیوپی، رود بِنو نیجر، رود بیا غنا، رود سس لیبریا، رود کوموئی بورکینافاسو، رود نیل، رو پرا غنا، رود روسیزی بروندی، رود ولتا غنا، دریاچه آلبرت اوگاندا و کنگو، دریاچه بارینگو کنیا، دریاچه آلبرت اوگاندا و کنگو، دریاچه کاینجی نیجر، دریاچه ترکانا کنیا، تالاب ابریه ساحل عاج
وارداتی به چندین زیستگاه جهان
■ ویژگی‌های زیستگاه ماهی تیلاپیای نیل
ساکن آب شیرین و نیز لب‌شور. بنتوپلاژیک (بستر و دور از بستر)، مهاجر در رودخانه
در عمق 0 تا 20 متری مشاهده شده است.
ساکن آبهای گرمسری با دمای 14 تا 33 درجه سانتیگراد
در انواع آبهای شیرین مثل رودها، دریاچه‌ها، کانال‌های پساب و آبیاری کشاورزی. در آب شور نیز زنده می‌ماند اما حیات آن مختل می‌شود.
مختصات جغرافیایی: از 32°شمالی تا 5°جنوبی و 17°غربی تا 38°شرقی
■ مشخصات ظاهری، رفتاری و فیزیولوژیک ماهی تیلاپیای نیل
• شکل بدن: باله پشتی دارای 15-18 شعاع سخت و 11-13 شعاع نرم | باله مخرجی دارای 3 شعاع سخت و 9-11 شعاع نرم | باله سینه‌ای دارای 12-13 شعاع | باله شکمی دارای 6 شعاع | کمان آبششی دارای 29-31 خار | خط طولی بدن دارای 30-33 فلس | پیشانی صاف و کمی محدب | پوزه کوتاه است و شکاف دهانی به چشم نمی‌رسد. | روی گونه دارای فلس است. | ستون فقرات دارای 30-32 مهره | بدن بزرگ و مرتفع با سر نسبتا کوچک | آرواره ماهی نر بالغ چندان بزرگ نیست. | دم دارای نوارهای عمودی است که در ماهیان جوانتر ضخیمتر است. رنگ بدن نرها صورتی سرخ‌فام و گاه با قسمت شکمی و باله‌شکمی تیره. ماده‌ها معمولا قهوه‌ای و شکم سفید و نقره‌ای با 10 نوار رنگی عمودی هستند.
• اندازه: حداکثر طول استاندارد 60 سانتیمتر و بیشترین وزن 4.3 کیلوگرم است
• طول عمر: حداکثر 9 سال.
• غذا: تغذیه بیشتر از فیتوپلانکتون یا جلبک‌های کفزی و در کنار آن لارو حشرات، توده‌های مواد زیستی و آواری. ماهیان جوانتر، همه‌چیزخوارتر هستند
• ژنتیک: تعداد کروموزوم‌های کروموزوم‌های هاپلوئید / گامتیک (n)، 22، و دیپلوئید / زیگوتیک (2n) برابر 44-44 است.
توان ایجاد هیبرید با سایر گونه‌های هم‌جنس را دارد.
• ویژگی‌های رفتاری: پتانسیل تبدیل به یک آفت برای اکوسیستم‌ها را دارد.
گونه‌ای روزگرد است.
• سایر توضیحات: بوسیلهء پرندگان آبزی گوناگون و ماهیان شکارچی مثل گونه‌هایی از خانواده‌های Elopidae، Clariidae، Bagridae و... شکار می‌شود.
در تعدادی از کشورها، پرورش آن ممنوع است.
◄ تحقیقی در کشور نشان داده که ماهیان سی باس آسیایی و قزل‌آلای رنگین‌کمان از ارزش تغذیه‌ای به مراتب بالاتری در مقایسه با تیلاپیای نیل برخوردار هستند.
همچنین تحقیق دیگری نشان داده که ماهی قزل‌آلای پرورشی میزان پروتئین بیشتری از ماهی تیلاپیای نیل دارد.
تحقیقی در ایران نشان داده که امکان پرورش آن در سطح شوری 16 گرم در لیتر وجود دارد.
◄ امکان پرورش توام آن با میگوی وانامی در سیستم‌های مداربسته وجود دارد.
■ تولیدمثل ماهی تیلاپیای نیل
در اندازه 6 تا 28 سانتیمتری بالغ است. بلوغ در سن 3-6 ماهگی بر حسب دما شروع می‌شود.
تولیدمثل تنها وقتی دمای آب بیش از 20 درجه سانتیگراد باشد شروع می‌شود.
چندین تخمریزی سالیانه با فاصلهء 30 روزه دارند.
ظاهر نر و ماده تفاوت دارد.
لقاح در دهان مادر و به مدت یک هفته انجام می‌شود و تخم‌ها آنجا گشوده می‌شوند و تا جذب زرده می‌مانند.
قطر تخم‌ها 1.5 میلیمتر است.
طول لارو بعد از خروج از تخم 4 میلیمتر است.
در بستر شنی نرم و در آب با عمق 0.6 تا 2 متری تخمریزی می‌کند.
نر تشکیل قلمرو داده و از آن مراقبت می‌کند.
جفتگیری چندین ساعت طول می‌کشد و احتمالا یک نر تخم چندین ماده را بارور می‌سازد.
تخم‌ها بصورت توده‌ای تجمع یافته و قبل رفتن داخل دهان ماده، توسط نر بارور می‌شوند.
در دهان ماهی ماده تا 200 تخم قرار دارد.
هماوری مطلق آن می‌تواند تا 1500 تخم برسد.
■ صید ماهی تیلاپیای نیل
-
■ ارزش‌های اقتصادی ماهی تیلاپیای نیل
ارزش بسیار بالای صید تجاری و آبزی‌پروری دارد.
■ وضعیت ذخایر ماهی تیلاپیای نیل
در سیاهه قرمز گونه‌های IUCN، دارای وضعیت "کمترین نگرانی" (LC) است.
■ بهداشت و بیماریهای ماهی تیلاپیای نیل
بیماریهای متعددی در این گونه دیده شده است:
بیماریهای انگلی Yellow Grub، داکتیلوژیروس آبشش، تریکودینزازیس، Skin Flukes، Cichlidogyrus Disease، Cryptobia Infestation، False Fungal Infection (Apiosoma sp.)، False Fungal Infection (Epistylis sp.)، Transversotrema Infestation، Caligus Infestation ، Alitropus Infestation، Enterogyrus Infestation، Lamproglena Infestation، Fish louse Infestation، Trypanosoma Infection، Amplicaecum Infection ، بیماریهای باکتریایی Fish tuberculosis، Aeromonasis، Myxobacterial Infections، Epitheliocystis، بیماریهای ویروسی مثل بیماری چرخش و ایریدوویروس‌ها و...
در ایران و بافق، در بررسی وجود بیماریهای باکتریایی در تیلاپیا در گروه گرم مثبت، گونه لاکتوکوکوس گارويه و در گروه گرم منفي گونه‌هاي يرسينيا راکري، آئروموناس هيدروفيلا، ويبريو آلژينوليتيکوس، ويبريو ولنيفيکوس و ويبريو پاراهموليتيکوس مورد شناسايي قرار گرفت.
○ تصاویر و فیلم از ماهی تیلاپیای نیل: |
